Lesly Baidjoe over ziekteverzuim in de zorg

De zorg is een van de meest veeleisende sectoren om in te werken. Werknemers staan dagelijks voor de uitdaging om patiënten te verzorgen, medische procedures uit te voeren en tegelijkertijd moeilijkheden zoals personeelstekorten en bezuinigingen het hoofd te bieden. De hoge werkdruk die daarmee gepaard gaat, zorgt voor veel ziekteverzuim. Sterker nog: de sector kampt met het hoogste percentage zieke werknemers in Nederland. Wij gingen in gesprek met Lesly Baidjoe, directeur van UmbraZorg. Wat is volgens hem de precieze reden van het hoge ziekteverzuimpercentage? Wat is de impact van dit landelijke probleem op zijn team en organisaties? En welke strategieën worden ingezet om de kwestie aan te pakken?

In 2022 was het verzuimpercentage in de zorg 8,4, zo blijkt uit cijfers van Vernet. Daarmee lag het hoger dan ooit tevoren. Het betekent dat van iedere 1.000 werkdagen er 84 verzuimd zijn. In de wijkverpleging ging het zelfs om 13,4%. ‘Schrikbarend natuurlijk’, zo stelt Lesly. ‘Zo dreigt de wijkverpleging nog verder in de overlevingsstand te schieten. Ter illustratie: het huidige percentage kost een zorgaanbieder met  een ‘omzet’ van 1 miljoen euro ruim 80.000 euro per jaar.’

Een neerwaartse spiraal
Waar het hoge percentage van 2022 vandaan komt, dat weet Lesly wel. ‘De stijgende druk op de zorg heeft gezorgd voor een neerwaartse spiraal. Er wordt verzuimd, waardoor de druk alsmaar verder stijgt, en er dus nóg meer wordt verzuimd.’ In de thuiszorg zijn de problemen als gevolg daarvan overigens nog net wat complexer dan in veel andere gebieden binnen het zorglandschap, zo gaat hij verder. ‘In de thuiszorg worden werknemers  per dag namelijk niet op één, maar op meerdere locaties ingezet. Dit maakt het lastiger om tot oplossingen te komen.’ 

Maar de stijgende werkdruk is volgens Lesly niet de enige reden dat het verzuimpercentage zo hoog ligt. ‘Er zijn mensen die eigenlijk absoluut niet in de zorg willen werken, maar dit toch doen omdat het gewoon goed betaalt. En omdat er een gunstige cao is met goede voorwaarden, waardoor iemand zich redelijk eenvoudig ziek kan melden. Daar wordt natuurlijk wel eens misbruik van gemaakt.’ Deze ‘onzinziekmeldingen’ zijn volgens Lesly een groot deel van het probleem. ‘Als werkgever heb ik het vaak genoeg meegemaakt. Teamleden die zich ziek melden, om vervolgens op social media te plaatsen dat ze een dagje weg zijn. Eigenlijk ben je dan gewoon de boel aan het bedonderen; de organisatie, je collega’s én je cliënten.’

Het gevolg: een disbalans
Vooral de cliënt heeft volgens Lesly onder het hoge verzuim te lijden. ‘De zorgverlener moet immers veel meer handelingen verrichten in veel minder tijd.’ Het heeft dus gevolgen voor de kwaliteit. ‘Als UmbraZorg staan wij voor vertrouwde zorg zonder haast. Op momenten met veel verzuim wordt die missie bemoeilijkt. Om die reden heeft onze organisatie bijvoorbeeld een cliëntenstop tot en met mei; we kunnen gewoonweg geen nieuwe zorgvragers meer aannemen. Zo zorgt het tekort aan handen ondermeer voor een disbalans tussen de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg.’ 

Rudo Vissers, oprichter van arbodienst Paradigma groep, sprak zich onlangs uit over ziekteverzuim in Nederland. Hij gaf aan dat er in veel gevallen geen medische oorzaak is. Maar dat er juist andere factoren zijn waardoor een werknemer uitvalt, bijvoorbeeld moeilijkheden in een privésituatie. Als oplossing voor dit probleem benoemt hij een goede bedrijfscultuur. ‘Het lastige is dat je als werkgever nooit mag vragen naar de privésituatie van een werknemer. Ook niet als je het vermoeden hebt dat er iets speelt. We mogen zelfs niet vragen waar iemand last van heeft wanneer we een ziekmelding ontvangen. Dit maakt de hele kwestie ontzettend moeilijk. We willen onze werknemers zo goed mogelijk ondersteunen, maar de mogelijkheden zijn soms beperkt. En hoe goed de bedrijfscultuur ook is, er zijn altijd persoonlijke zaken waar een werknemer zich liever niet over uitlaat.’

Hij vervolgt: ‘Als werkgever sta je in deze kwestie – heel simpel gezegd – altijd een stap achter. Wanneer je het vermoeden hebt dat iemand ziekte ‘nept’, heb je zonder bewijs geen poot om op te staan. De bedrijfsarts grijpt niet altijd adequaat in uit angst voor claims. Want wat nou als het ‘vermoeden’ achteraf ongegrond blijkt? Je mag als werkgever niet informeren naar iemands ziekte of situatie; dit kan een conflict opleveren. En conflicten wil je koste wat kost vermijden; die vergen alleen maar meer tijd en energie.’ Onderaan de streep zorgen de valse ziekmeldingen voor een grote stijging in premies. En voor een kleine zorgaanbieder hakt dat er flink in. ‘Vanuit financieel en organisatorisch oogpunt kunnen zij dit soort zaken er gewoon niet bij hebben.’

Niet alleen alleen op het gebied van financiën en organisatie heeft het hoge verzuimcijfer overigens rampzalige gevolgen. De collega’s onderling hebben er ook merkbaar last van. Zo ook bij UmbraZorg. ’We hebben een hecht team. Bij verzuim wordt doorgaans onderling contact onderhouden en bezoeken onze collega’s elkaar op z’n tijd; om een bloemetje langs te brengen of even te polsen hoe het met iemand gaat. Wanneer een ‘zieke’ werknemer geen contact opneemt met de collega’s of de organisatie, dan gaan bij mij alle alarmbellen af. En ook de collega’s valt dit op; is deze collega wel écht ziek? Je loopt dan kans op een soort achterdocht op de werkvloer. Terwijl er juist sprake van een solidariteitsgevoel moet zijn.’

Op zoek naar een passende oplossing
De oplossing voor dit probleem? Die is niet zo simpel, legt Lesly uit. ‘Onlangs las ik een artikel over de procedures in Duitsland. Daar wordt er gekeken naar wat iemand vanuit medisch oogpunt aankan. Heb je last van rugklachten, waardoor je je normale werkzaamheden niet goed kunt uitvoeren? Dan wordt direct bepaald wat je nog wél kan; administratieve werkzaamheden verrichten bijvoorbeeld. Hoe we deze werkethiek kunnen overbrengen naar Nederland, dat weet ik niet. Wat ik wel zeker weet is dat een goede werkcultuur, een goed werkklimaat en goed werkgeverschap hoe dan ook een cruciale rol in de oplossing van dit probleem zullen spelen.’

‘Ik blijf aandacht zoeken voor de kwestie. Overal waar ik aanschuif, kaart ik het probleem aan.  Ook zoek ik aandacht van verzekeraars. Premie betalen, dat is natuurlijk prima. Maar ik vind het gek dat er geen doelmatigheid vastzit aan deze ‘schade’. Er wordt op dit moment niet gedacht aan het oplossen van het probleem. Daarnaast probeer ik bij verzuim doelgerichte vragen te stellen. Wat kunnen we doen om de situatie te verbeteren? Past dit werk nog bij jou? Zo niet, hoe kunnen we passend werk voor je vinden? Het zou fijn zijn als iedere werkgever dit zou doen. Zo worden namelijk niet alleen mensen vanuit de zorg aan passende banen geholpen, al dan niet weer binnen de zorgbranche. Mensen vanuit andere sectoren worden op die manier misschien ook wel naar de zorg getrokken. Dat zou natuurlijk ook goed nieuws voor onze branche zijn.’