Geschreven door: Renate Baidjoe-Fioole Wijkverpleegkundige/Zorgmanager bij UmbraZorg

De wijkverpleging in Nederland staat op een belangrijk kruispunt. Terwijl de zorgsector steeds meer de nadruk legt op schaalvergroting en efficiëntie, komt de positie van kleinschalige zorgaanbieders onder druk te staan. Deze aanbieders, die juist de persoonlijke, toegankelijke zorg bieden waar zoveel vraag naar is, dreigen op de achtergrond te raken. Maar wat verliezen we als deze kleine zorgorganisaties verdwijnen? Wat gebeurt er als de zorg geconcentreerd wordt in de handen van enkele grote aanbieders?

Schaalvergroting: Een Schijnoplossing?

Schaalvergroting wordt vaak gepresenteerd als dé oplossing voor efficiëntie en overzichtelijkheid in de zorg. Grote zorgorganisaties zouden beter in staat zijn om complexe zorgvragen te coördineren en toegankelijker te zijn voor huisartsen en andere zorgverleners. De praktijk laat echter een ander beeld zien: bureaucratische processen vertragen de zorg, cliënten worden van het kastje naar de muur gestuurd, en het persoonlijke contact verdwijnt (Centre for Public Impact, 2021). Is dit echt de richting die we op willen? Een zorgsysteem waarin de menselijke maat verloren gaat en waar cliënten steeds verder verwijderd raken van de mensen die hen zorg moeten bieden?

De Onmisbare Waarde van Kleinschalige Zorg

Kleinschalige zorgaanbieders bieden een antwoord op de tekortkomingen van schaalvergroting. Door hun kleinschaligheid kunnen zij snel en flexibel inspelen op zorgbehoeften. Ze bieden maatwerk, met vaste aanspreekpunten en zonder de bureaucratische lagen waar grotere organisaties mee worstelen. Uit onderzoek blijkt dat het verminderen van bureaucratie meer tijd kan opleveren voor directe zorgverlening, zoals tijdens de COVID-19-pandemie is gebleken (Centre for Public Impact, 2021; HealthManagement.org, 2020).

Daarnaast blijkt uit cijfers van het CBS dat ongeveer 45% van de zorginstellingen in Nederland in 2022 minder dan 10 werkzame personen had (CBS, 2023). Deze cijfers tonen het belang aan van kleinschalige zorgaanbieders voor het leveren van zorg in Nederland. Deze organisaties zijn vaak sterk betrokken bij de lokale gemeenschap, wat hen een beter inzicht geeft in de specifieke behoeften van hun cliënten. Het verlies van deze aanbieders zou een grote impact hebben op de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg, vooral voor cliënten die persoonlijke aandacht en maatwerk nodig hebben.

Het Gevaar van Het Verdwijnen van Kleinschaligheid

Als kleine aanbieders worden gedwongen als onderaannemers te opereren onder grote organisaties, of zelfs verdwijnen, dan gaat niet alleen de keuzevrijheid van cliënten verloren. Onderzoek laat zien dat schaalvergroting vaak leidt tot meer bureaucratie, verlies van persoonlijke aandacht en minder flexibiliteit in de zorg (JAMA Network, 2020). Bovendien kunnen zorgverleners die bewust kiezen voor een kleinschalige werkomgeving, gedwongen worden om mee te gaan in de structuur van grote aanbieders, wat ten koste gaat van de diversiteit en innovatie in de zorg.

Daarnaast worden de personeelsproblemen in de zorg waarschijnlijk groter. Kleinschalige aanbieders bieden een werkomgeving waarin zorgverleners zich gehoord en gewaardeerd voelen, zonder verstrikt te raken in bureaucratische procedures (HealthManagement.org, 2020). Als deze aanbieders verdwijnen, verliezen we een belangrijke schakel in het zorglandschap: zorg die verder gaat dan een diagnose en zich richt op persoonlijke, op maat gemaakte zorg.

Verantwoordelijkheid en Keuzevrijheid: Wat Staat Er Op Het Spel?

Wanneer kleine aanbieders als onderaannemers van grotere zorgorganisaties opereren, vervaagt de verantwoordelijkheid voor de zorg. Wie is er verantwoordelijk als er iets misgaat? De grote zorgaanbieder die de contracten beheert, of de kleine zorgverlener die de dagelijkse zorg levert? Dit onduidelijke systeem plaatst de cliënt in een kwetsbare positie en kan de kwaliteit van de zorg beïnvloeden.

Dit scenario is vooral een risico in de discussie rond “Herkenbare en Aanspreekbare Wijkverpleging”, waarbij brancheorganisaties overwegen of zorg meer gecentraliseerd moet worden. Hoewel dit op dit moment niet overal aan de orde is, wordt in verschillende gesprekken binnen de zorgsector besproken of het centraliseren van zorgorganisaties kleinschalige aanbieders zou dwingen om als onderaannemers te opereren. Dit zou de verantwoordelijkheid voor de zorg verder kunnen verwateren.

Daarnaast ontstaat er een schijnwerkelijkheid van keuzevrijheid. Als grote zorgorganisaties bepalen welke kleine aanbieders als onderaannemers worden toegelaten, blijft er voor cliënten weinig keuze over. Volgens het CBS vormt 45% van de zorgaanbieders een kleinschalige organisatie (CBS, 2023). Het verlies van deze aanbieders zou een groot gat slaan in het zorgaanbod, waardoor cliënten minder mogelijkheden hebben om te kiezen voor zorg die aansluit bij hun persoonlijke behoeften.

Waar Ligt De Toekomst?

De toekomst van wijkverpleging zou niet alleen moeten draaien om schaalvergroting. Kleinschalige aanbieders bewijzen keer op keer dat zij in staat zijn om persoonlijke, betaalbare en toegankelijke zorg te bieden, iets waar grote organisaties vaak tekortschieten. Deze aanbieders zijn geen obstakel voor efficiënte zorg, maar juist een essentieel onderdeel van een zorgsysteem dat de mens centraal stelt.

Laten we niet vergeten dat het vaak de kleinere spelers zijn die de menselijke maat behouden, oog hebben voor de unieke behoeften van de cliënt, en zorg leveren die verder gaat dan de diagnose. Laten we luisteren naar de ‘Davids’ in dit verhaal, voordat ze definitief onder de voet worden gelopen door de ‘Goliaths’. Juist in een tijd waarin zorg steeds verder wordt geformaliseerd, is er meer dan ooit behoefte aan persoonlijke aandacht en maatwerk. De kracht van kleinschaligheid moet niet worden onderschat, en het is van cruciaal belang dat deze aanbieders hun plek in het zorglandschap behouden (HealthManagement.org, 2020; CBS, 2023).

Aanbevolen literatuur:

• Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). (2023). Zorginstellingen in Nederland. Verkregen van https://www.cbs.nl
• Centre for Public Impact. (2021). Busting bureaucracy in health and social care: Understanding and leading cultural change. Verkregen van https://www.centreforpublicimpact.org
• org. (2020). High cost of healthcare bureaucracy in U.S. Verkregen van https://www.healthmanagement.org
• JAMA Network. (2020). Administrative simplification and the potential for saving a quarter-trillion dollars in health care. Verkregen van https://jamanetwork.com